Κοντεύει χαράματα….

Μπροστά το βαρυφορτωμένο γαϊδουράκι και πίσω ο σιωπηλός αγωγιάτης, κατέβαιναν σιγά σιγά το κακοτράχαλο δρομάκι στο Σαπόβραχο, δίπλα από την πηγή της Μάνας.

Το αμυδρό φως του Γεναριάτικου φεγγαριού, αν και βρισκότανε στη χάση του, φώτιζε επαρκώς το μονοπάτι, που χάνονταν κάτω απ΄ τις πανύψηλες βελανιδιές.

Ο ξυλοκόπος της νύχτας, μετά το πέρας της δουλειάς, είχε πάρει το δρόμο του γυρισμού και φρόντιζε επιμελώς να κάνει ησυχία. Τον είχαν πάρει είδηση όμως κάτι σκυλιά στα Πέρα Σιαβελιάνικα και αλύχτιζαν συνεχώς, ταράζοντας τη νυχτερινή σιγαλιά. Αυτόν και ένα νυχτοπούλι, που από ώρα πολύ δεν έλεγε να σταματήσει εκείνο το απαίσιο λάλημά του.

Το ζώο τρέκλιζε απ΄το βαρύ φορτίο, κι ο σύνοδός του σα να θελε να το βοηθήσει, είχε ακουμπήσει το χέρι του πάνω στα ιδρωμένα του καπούλια.

– Άιντε βασταγούρι μου και φθάσαμε.

Σε λίγο φάνηκαν τα πρώτα σπίτια της ΑγιαΣοφιάς……

Ήταν η καθιερωμένη πορεία των βαγενάδων της ΑγιαΣοφιάς, οι οποίοι εξαναγκάζοντο να μεταβούν νύχτα στο λόγγο για το κόψιμο των δένδρων, κρυφά από τα μάτια των Δασικών, εξαιτίας του υπερβάλλοντος ζήλου που έδειχναν οι τελευταίοι για τη δουλειά τους, ειδικά εκείνον τον καιρό.

(περισσότερα μετά τις φωτό)

Και εν συγκρίσει τον πληθυσμό των κατοίκων του, είχε αρκετούς βαγενάδες η ΑγιαΣοφιά, οι οποίοι ασχολήθηκαν και διακρίθηκαν με την άσκηση αυτής της παραδοσιακής τέχνης, την βαρελοποιία, σε τέτοιο σημείο, ώστε το χωριό μας, να γίνει διάσημο την παλαιότερη εποχή. Όπως ακριβώς έγινε και με τα Γύφτικα (σιδηρουργεία) και τους Νερόμυλους. Έτσι και με τους Βαγενάδες. Από δεκάδες χιλιόμετρα μακριά, κατέφθαναν στον τόπο μας για κατασκευή και επισκευή βαρελιών.

Σε κάθε σπίτι που ασκήθηκε αυτή η τέχνη, υπήρχε και από ένα μικρό εργαστήριο, γεμάτο από πληθώρα εργαλείων, περίεργων στο σχήμα αλλά και στη χρησιμότητα.

Η πρώτη ύλη για την κατασκευή των βαρελιών, ήταν ξύλο από Δρυς, ένα είδος Βελανιδιάς και ορισμένα άλλα είδη, αλλά αυτό ήταν το ιδανικότερο. Για μικρότερα είδη βαρελιού, τα νεροβάρελα, το καλύτερο είδος ξύλου ήταν της Μουριάς. Απαραίτητη προϋπόθεση για την κοπή των δένδρων, ώστε να διατηρηθούν αυτά επί δεκαετίες γερά, ήταν κατά την κοπή αυτών να επικρατεί Πανσέληνος και μάλιστα το φεγγάρι να βρίσκεται προς τη «χάση του», να χάνεται δηλαδή. Και αν αυτό συνέβαινε Γενάρη μήνα, ακόμη καλύτερα. Επί γενεές γενεών αυτή η χρονική συγκυρία εφαρμοζόταν επακριβώς και ήταν ανυπέρβλητος νόμος για τους βαρελάδες.

Το κόψιμο των κορμών των δένδρων γινόταν με ένα μεγάλο πριόνι, το οποίο χειρίζονταν δύο άτομα, τον Κόφτη. Ο τεμαχισμός των κορμών σε μικρότερα κομμάτια, τις δόγες, οι οποίες σχημάτιζαν το βαρέλι, γινόταν με ένα άλλο πριόνι, τον Καταράχτη, το οποίο στηριζόταν περιμετρικά σε ένα μεγάλο ξύλινο πλαίσιο, που κρατούσε τη λάμα διαρκώς τεντωμένη. Για κοψίματα μικρότερης έκτασης, οι βαρελάδες χρησιμοποιούσαν το Κοραστάρι, ή και τα χειροπρίονα.

Με μια μεγάλη πλάνη (μήκους 1 μέτρου), γινόταν η λείανση στις δόγες, αλλά και η κατάλληλη κλίση σε αυτές, ώστε όλες μαζί ενωμένες να σχηματίζουν το κυλινδρικό σχήμα του βαρελιού, το οποίο είχε μικρότερη διάμετρο στις άκρες και μεγαλύτερη στο κέντρο του (κοιλιά), έτσι ώστε τα στεφάνια του να σφίγγουν και να συγκρατούν την όλη κατασκευή. Στις άκρες του βαρελιού, τοποθετούνταν οι πάτοι, οι λεγόμενοι Παζοί, οι οποίοι ήταν πάντοτε από ξύλο Καστανιάς, το πιο ανθεκτικό και εύχρηστο ξύλο για την περίπτωση αυτή.

Ο βαγενάς στον ένα Παζό της πρόσοψης του βαρελιού, άνοιγε την μία μικρή πόρτα, ώστε ο νοικοκύρης να μπαίνει μέσα σε αυτό για τον απαραίτητο καθαρισμό, καθώς και μερικές μικρές τρύπες, τις οποίες έφραζε με ξύλινες τάπες τα λεγόμενα Πιράφια. Το βαρέλι τοποθετείτο στο έδαφος επάνω σε δύο μεγάλα ξύλα, τα Πελάγια κι ο μούστος έπεφτε μέσα σε αυτό από μία τετράγωνη τρύπα στην κορυφή του βαρελιού, τη σιφουνιά.

Σε πολλές περιπτώσεις οι βαρελάδες κατασκεύαζαν τα βαρέλια μέσα στα υπόγεια των σπιτιών, λόγω της μεγάλης διαμέτρου αυτών, μεγαλύτερης από το πλάτος της πόρτας του σπιτιού.

Ιδιαίτερη τεχνογνωσία επίσης, απαιτείτο για την κατασκευή της τσιπουριάς, αλλά και του   του ξύλινου κοχλία, του αδραχτιού, το οποίο βίδωνε επάνω σε ένα σταθερό ξύλο. Το πώς ο βαρελάς κατάφερνε να κατασκευάσει τις εξωτερικές και κυρίως τις εσωτερικές στροφές του ξύλινου κοχλία, εκεί δηλαδή που βίδωνε το αδράχτι, ήταν κι αυτό ένα από τα μυστικά της τέχνης του.

Ο πιο παλιότερος βαρελάς του χωριού, ήταν ο Δημήτριος Λαμπίρης (παππούς του γερο Διαβολή), ύστερα ο Αναστάσιος Γ. Λαμπίρης, ο Ιωάννης Γ. Ρόλλας (Γιάνναρος), έπειτα ο Σταύρος Γ. Σιαβελής, ο Σπύρος Νικ. Φαρμασώνης, ο Κώτσιος Νικ. Φαρμασώνης και ο Γιάννης Κων. Φαρμασώνης. Όλοι τους, μαζί με τους άλλους τεχνίτες του χωριού, προσέφεραν σημαντικά  οφέλη στην οικονομία του τόπου μας.

Σήμερα στην ΑγιαΣοφιά, δεν υπάρχουν βαρελάδες, ούτε και ξύλινα βαρέλια, που στόλιζαν κάποτε τις αριστοτεχνικές καμάρες των σπιτιών, παρά μόνο αναμνήσεις από κείνη την πανέμορφη νοσταλγική εποχή.

Δείχνοντας μια εγκληματική, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, αμέλεια και ανοχή, αφήσαμε εκείνη την εποχή να περάσει ανεπιστρεπτί, γινόμενοι όλοι μας έρμαιο στα χέρια των Βιομηχάνων, αυτών που λιγοστεύουν και γίνονται ταυτόχρονα όλο και πιο δυνατοί.

Και μακάρι να γινόταν αυτό μόνο στα βαρέλια…!!!