Μιαν απρόσμενη, πλην όμως ευχάριστη και νοσταλγική έκπληξη, μας περίμενε σε κάποιο φιλικό «καθιστικό» του χωριού μας (Aγία Σοφία), όταν σε πρόσφατη επίσκεψή μας σε αυτό, αντικρίσαμε ένα πελώριο ξύλινο και πολύπλοκο στην κατασκευή, εργαλείο, που τα παλαιότερα χρόνια, κοσμούσε ανεξαιρέτως, κάθε χωριατόσπιτο.

Ο Αργαλειός, ήταν ένα οικιακό εργαλείο, μέσω του οποίου ασκήθηκε η παραδοσιακή και πολύ χρήσιμη τέχνη της ύφανσης, που χρόνια τώρα μεταδίδονταν από τη γιαγιά στην εγγονή και από τη μάνα στην κόρη. Εργαλείο, που συντελούσε στην αυτάρκεια και στην οικιακή οικονομία των νοικοκυριών μιας περασμένης εποχής.

Ήταν ένα από τα αρχαιότερα οικιακά εργαλεία. Η παρουσία του αναφέρεται και στον Όμηρο, στην «Ομήρου Οδύσσεια», ως Ιστός. Στον τόπο μας, όπως άλλωστε και στη Χώρα μας, η λειτουργία του ήταν απαραίτητη σε κάθε σπιτικό και συνέβαλε μέγιστα στην οικιακή οικονομία, μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας 1970, όπου από τότε η χρήση του άρχισε σταδιακά να εκλείπει.

Το όλο αυτό πολύτιμο εργαλείο, στηρίζονταν επάνω σε τέσσερα ισομεγέθη και βαριά ξύλα, κυρίως κυπαρισσιού, που συνδέονταν μεταξύ τους με άλλα πολλά μικρότερα, με ειδικούς αρμούς, τα οποία φιλοτεχνούσαν οι ξυλουργοί του χωριού μας.

Πλήθος τα εξαρτήματα του αργαλειού. Η πλήρη αναφορά τους, καθώς και η αναφορά στην ξεχωριστή χρήση του καθενός, θα κουράσουν τον αναγνώστη. Όμως, όλα τους ήταν άκρως απαραίτητα για τη λειτουργία αυτού του πανάρχαιου μηχανισμού και κατά συνέπεια, για την κατασκευή των πολύτιμων, για το κάθε νοικοκυριό, υφαντών. Τα κυριότερα από αυτά ήταν τα δύο (2) αντιά (ξύλινοι κύλινδροι που επάνω τους τυλίγονταν το νήμα και το ύφασμα), τα χτένια, η κουρούνα, η ποταμίστρα, τα μιτάρια, η σαΐτα, τα μασούρια, τα ποδαρικά, οι σφίχτες κ.α. Το πιο δύσκολο και πολύπλοκο στην κατασκευή ήταν το χτένι, που αποτελείτο από δεκάδες μικρά «δόντια» από καλάμι, μέσα από τα οποία περνούσε το στημόνι (κόκκινο ή λευκό νήμα), το οποίο τα τελευταία χρόνια οι νοικοκυρές το προμηθεύονταν και από το εμπόριο. Ανάμεσα στο στημόνι, γίνονταν η κύρια ύφανση – συγκράτηση του υφαντού.

Το αποτέλεσμα της λειτουργίας του Αργαλειού, ήταν εκπληκτικό. Πλήθος υφαντών, που στοιβάζονταν με επιμέλεια στους «γιούκους» των φτωχικών εκείνων σπιτιών, ήταν αποτέλεσμα πολύπλοκης εργασίας, κατά την οποία η γυναίκα του σπιτιού, εφάρμοζε την τέχνη που είχε μάθει από τη γιαγιά ή τη μάνα, σκυμμένη για μέρες επάνω στον Αργαλειό, χτυπώντας το χτένι ρυθμικά και δυνατά για να σφίξει το νήμα ανάμεσα στο στημόνι. Τέτοια υφαντά ήταν φλοκάτες, βελέντζες, σαγίσματα, κουβέρτες, κουρελούδες, γιουρντιά, σακούλια – ταγάρια, τραπεζομάντηλα, πετσέτες κ.α. (κλινοσκεπάσματα, στρωσίδια, διακοσμητικά).

Πρώτη ύλη για την κατασκευή όλων των παραπάνω υφαντών, ήταν το νήμα, το οποίο προέρχονταν από το μαλλί των αιγοπροβάτων, κυρίως όμως των προβάτων, μετά από την κουρά τους που συνέβαινε  από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο μήνα. Το μαλλί το έβραζαν μέσα σε μεγάλα καζάνια για να καθαρίσει. Ύστερα το έλιαζαν στον ήλιο για να στεγνώσει και το έξαιναν με τα λανάρια (μεγάλα χτένια) για να το κάνουν τουλούπες, το πιο εκλεκτό δηλαδή μέρος του, το οποίο προορίζονταν για νήμα.

Σειρά είχε το γνέσιμο ή κλώσιμο, το οποίο συνέβαινε με τη ρόκα. Η νοικοκυροσύνη και η τέχνη της υφάντρας, φαινόταν από το πόσο λεπτή έκανε την κλωστή του νήματος. Ύστερα το κλωσμένο νήμα, η νοικοκυρά το τύλιγε επάνω στο αδράχτι, το οποίο στο κάτω μέρος του είχε για αντίβαρο το σφονδύλι, που ταυτόχρονα συγκρατούσε το τυλιγμένο νήμα και βοηθούσε στην περιστροφική κίνηση του αδραχτιού. Όταν γέμιζε το αδράχτι, το άδειαζαν τυλίγοντας το νήμα στο τυλιγάδι από το οποίο μεταφερόταν πιο εύκολα στην ανέμη. Ύστερα και μετά από μια άλλη πολύπλοκη εργασία, το ίδιασμα (διάσιμο) και την περαμάτιση, η οποία γίνονταν από έμπειρες υφάντρες σε ελεύθερο υπαίθριο χώρο του χωριού, ξεκινούσε η διαδικασία της ύφανσης στον Αργαλειό ……….

………………………………………………………………………………………………………..

Όση ώρα ο φωτογραφικός φακός, νέταρε επάνω στα εξαρτήματα του αργαλειού, αυτού του «ανεκτίμητου θησαυρού», άλλο τόσο το μυαλό μας, τριγυρνούσε πίσω στο όμορφο παρελθόν του χωριού μας. Θυμόμαστε και νοσταλγούμε, πέραν των άλλων αυθεντικών ήχων και εκείνο το ρυθμικό και δυνατό «τακ τακ» που έκανε το χτένι του αργαλειού, όταν χτυπούσε το νήμα, ήχος  που έβγαινε από κάθε σπίτι σε κάθε γειτονιά.

Θυμόμαστε εκείνες τις προκομένες γυναίκες κι αναλογιζόμαστε τους μόχθους και τις θυσίες που έκαναν για να στήσουν αξιοπρεπώς το νοικοκυριό τους και να μεγαλώσουν τα παιδιά τους.

Θυμόμαστε και σεβόμαστε ακόμη περισσότερο, τη μνήμη της μάνας  και της γιαγιάς μας ……….

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Όσες από τις παραπάνω φωτογραφίες δεν φέρουν επάνω τους το λογότυπο agiasofiablog.gr δεν είναι δικό μας πνευματικό, τεχνικό και καλλιτεχνικό πόνημα. Είναι φωτογραφίες άγνωστου φωτογράφου, του φωτογράφου των παιδικών μας χρόνων. Είναι φωτογραφίες όλων μας, που εκπέμπουν μνήμες και συναισθήματα. Είναι οι δικές μας και οι δικές σας φωτογραφίες. Έτσι όπως συνέβαινε στο δικό μας χωριό, έτσι συνέβαινε και στο δικό σας χωριό, σε κάθε σπίτι και σε κάθε γειτονιά, θυμίζοντας σε όλους μας εκείνες τις όμορφες, αλησμόνητες και νοσταλγικές εποχές.