Οι ΑγιαΣοφίτες στο έπος του 1940
(αναδημοσίευση από Οκτ. 2014)
28η Οκτωβρίου 1940, ώρα 04.45. Μετά την απόρριψη του Ιταλικού τελεσιγράφου από τον Πρωθυπουργό της Ελλάδος Ιωάννη Μεταξά, ο Διοικητής της 8ης Μεραρχίας Πεζικού στην Ήπειρο, Υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, εξέδωσε την παρακάτω λακωνική διαταγή προς τις μονάδες της Μεραρχίας του. «Ο Ιταλός πρέσβης ζήτησε από την Κυβέρνηση, να διέλθουν, σήμερον 6ην πρωινή ώρα, ιταλικά στρατεύματα δια του εδάφους μας. Η Κυβέρνηση απέρριψε την αίτηση και διέταξε αντίσταση μέχρι εσχάτων. Εφαρμόσατε Σχέδιο Ενέργειας και λάβετε μέτρα προς αποφυγή αρπαγής φυλακίων.»
Ώρα 05.30 πρωινή. Μισή ώρα πριν την εκπνοή του Ιταλικού τελεσιγράφου, τα Ιταλικά πολυβόλα Breda και Fiat Rivelli «βάλλουν» κατά των Ελληνικών φυλακίων στα ΕλληνοΑλβανικά σύνορα……
Πόλεμος…
Στο χωριό μας η είδηση έγινε γνωστή, μετά από τηλεγράφημα που δόθηκε στο τηλεφωνείο του Κων/νου Λαμπίρη (Μπέρκου) και είχε ως αποδέκτη τον πρόεδρο του χωριού, Νικόλαο Βασ. Φαρμασώνη. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, ο Πρόεδρος του χωριού, συγκέντρωσε τους στρατεύσιμους και όλους τους χωριανούς στην πλατεία του χωριού και με δάκρυα στα μάτια, τους έβγαλε βαρυσήμαντο λόγο, πατριωτικού περιεχομένου.
Είκοσι έξι (26) ΑγιαΣοφιτόπουλα, προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στο Αλβανικό Μέτωπο. Τόπος παρουσίασης ορίζονταν το 8ο Σ. Π. στο Ναύπλιο.
(συνέχεια μετά τις φωτο)
- Καραζάνος Βασίλειος του Γεωργίου (Επιθεωρητής)
- Καραζάνος Βασίλειος του Παναγιώτου
- Λαμπίρης Βασίλειος του Δημητρίου (Κουμανοβασίλης)
- Λαμπίρης Ιωάννης του Δημητρίου (Κουμανόγιαννης)
- Λαμπίρης Χρήστος του Δημητρίου (Γκούνας)
- Λαμπίρης Γεώργιος του Κων (παπαΓιώργης)
- Λαμπίρης Γεώργιος του Δημ.
- Λαμπίρης Δημήτριος του Φιλ.
- Ρόλλας Γεώργιος του Κων/νου (Ζέρβας)
- Ρόλλας Βασίλειος του Δημητρίου
- Ρόλλας Παναγιώτης του Δημ.
- Σημάδης Ιωάννης του Αριστείδη
- Σωτηράκος Κων/νος του Παναγιώτη (Δάσκαλος)
- Λυμπέρης Βασίλειος (Μπουλουγούρης)
- Σιαβελής Ανδρέας του Βασιλείου
- Σιαβελής Γεώργιος του Βασιλείου
- Σιαβελής Δήμος του Κων/νου
- Σιαβελής Αναστάσιος του Ιωάννη
- Σιαβελής Σοφιανός του Χαραλάμπους
- Σιαβελής Ιωάννης του Χαραλάμπους
- Σιαβελής Ιωάννης του Παναγ. (Ανάργυρος)
- Σιαβελής Αλέξης του Αντωνίου
- Σιαβελής Χρήστος του Παναγιώτη
- Σιαβελής Σπύρος του Παναγιώτη
- Φαρμασώνης Νικόλαος του Σπύρου και
- Φαρμασώνης Ιωάννης του Κων/νου
Εκτός από τους ανωτέρω και αρκετοί άλλοι ΑγιαΣοφίτες επιστρατεύθηκαν και προσέφεραν τις Υπηρεσίες τους στα μετόπισθεν, όπως Λαμπίρης Γεώργιος του Δημητρίου που υπηρέτησε και έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις στο Ναυτικό, οι Χασάπης Ευάγγελος, Σιαβελής Βασίλειος του Γρηγορίου και Κατσιάβος Δημήτριος, που έλαβαν μέρος στη Μάχη της Κρήτης, Κουλούρης Δημήτριος, όταν εν ώρα Υπηρεσίας ανετράπη το υπηρεσιακό αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε με αποτέλεσμα το σοβαρό τραυματισμό του και την, εφ όρου ζωής, παραλυσία του, καθώς και αρκετοί άλλοι.
Οι κακουχίες που υπέστησαν οι ΑγιαΣοφίτες στο Μέτωπο της Αλβανίας, περιγράφονται χαρακτηριστικά μέσα από τις παρακάτω μαρτυρίες.
Ο Βασίλειος Καραζάνος του Γεωργίου, γλίτωσε από βέβαιο θάνατο την 27-01-1941 στο ύψωμα Βινάν, όταν, ενώ είχε απομακρυνθεί για να φέρει νερό, στο σημείο που βρισκόταν πριν λίγα δευτερόλεπτα, έγινε έκρηξη όλμου και σκότωσε έξι (6) στρατιώτες από το Καράτουλα Κυνουρίας (Λυμπέρης Αναστάσιος, Λυμπέρης Ιωάννης, Λυμπέρης Σπυρίδων κ.α.). Οι μαρτυρίες του περιγράφονται αναλυτικά στο βιβλίο του (Από τη ζωή μου στον Πόλεμο. Αλβανία 1940-1941, Εκδόσεις Βιβλιόραμα)
Ο Βασίλειος Δημ. Λαμπίρης, ανέφερε: « Μας βάνανε οι Ιταλοί απ΄ όλα τα υψώματα και δεν πιστεύαμε ότι θα γυρίσουμε ζωντανοί πίσω στο χωριό. Ελπίζαμε μόνο η σφαίρα να μας πάρει σε καλή μεριά, ώστε να μη βασανιζόμαστε τραυματισμένοι πάνω στα χιόνια».
Ο Ιωάννης Κ. Φαρμασώνης, ανέφερε: « Ακούγαμε τις σφαίρες να περνούν ξυστά δίπλα μας σαν μέλισσες… σβιιιν….σβιιν…και λέγαμε, τώρα θα μας πάρει η σφαίρα και ….τώρα θα μας πάρει η σφαίρα, βιώνοντας όλη την ημέρα την αγωνία του επικείμενου θανάτου». Ο ίδιος τελικά τραυματίστηκε κοντά στο χωριό Προγονάτι, όταν σφαίρα του διαπέρασε την κνήμη του αριστερού του ποδιού. Αποσύρθηκε από το Μέτωπο και νοσηλεύτηκε για καιρό στο Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιώς. Μάλιστα όπως ανέφερε, τον κουβάλησε στον ώμο και ύστερα στο φορείο, ο Ανδρέας Βας. Σιαβελής, ο οποίος εκτελούσε χρέη τραυματιοφορέα. Στο Νοσοκομείο που βρισκόταν, επισκέφθηκε τους τραυματίες ο Πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς και η τραγουδίστρια Σοφία Βέμπο, απαγγέλλοντας πατριωτικά τραγούδια στους τραυματισμένους στρατιώτες.
Ο Ιωάννης Δημ. Λαμπίρης ή ΚουμανόΓιαννης, ανέφερε: «Ξαφνικά και ενώ βρισκόμουν με το Λόχο μου σε μια χιονισμένη ερημιά, έχοντας βδομάδες να δω και να πάρω νέα από ΑγιαΣοφίτη, ακούω μια φωνή από ένα διπλανό ύψωμα να μου φωνάζει: ρε Κουμανό Γιαννηηη….. Τότε αναγνώρισα τη φωνή του Γιάννη Φαρμασώνη. Έβαλα τα κλάματα, ένα ρίγος διαπέρασε το κορμί μου. Νόμισα ότι βρισκόμουν στην ΑγιαΣοφιά.»
Όλα εκείνα τα παιδιά, αρχές Απρίλη του 1941 και μετά την Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα γύρισαν πίσω στο χωριό, αφού εκτέλεσαν στο ακέραιο το καθήκον τους. Όλα εκτός από δύο. Τα κόκαλα εκείνων των δύο παιδιών, δεν βρίσκονται τούτην ώρα στο κοιμητήριο του χωριού, δεν τα σκεπάζει το ζεστό χώμα της ΑγιαΣοφιάς, δεν καίει λιβάνι και κανδήλι δίπλα τους, ούτε υπάρχει οστεοφυλάκιο γι αυτούς. «Έπεσαν» ηρωικά μαχόμενοι στο Μέτωπο της Αλβανίας.
Ήταν ο Λοχίας Ιωάννης Σημάδης του Αριστείδη, γεν. 1914, ο οποίος σκοτώθηκε στην 1ηΙανουαρίου 1941 πλησίον του χωριού Λεκντούσι και ο Στρατιώτης Γεώργιος Ρόλλας του Κων/νου, γεν. 1917, που σκοτώθηκε την 23η Δεκέμβρη 1940, πλησίον του χωριού Προγονάτι. Ανήκαν και οι δύο στη δύναμη του 8ου Σ. Π.
Κι όσο για τον Ιωάννη Σημάδη, αξίζει να αναδημοσιεύσουμε μικρά διακεκομμένα αποσπάσματα από το χρονογράφημα του Καστρίτη συγγραφέα: Βασιλείου Γιαν. ΤΟΓΙΑ (πολέμησε μαζί με το ΣημαδόΓιαννη στην Αλβανία), ο οποίος αναφέρεται, στην τελευταία συνάντηση που είχε στο Μέτωπο με τον πεσόντα, όταν (ο συγγραφέας) πήγε να παραδώσει ένα απόρρητο γράμμα στη Μονάδα που υπηρετούσε ο Ιωάννης Σημάδης.
«- Βασίλη, Βασίλη..
– Ρε Γιάννη. Τι γίνεσαι Γιάννη;
– Τι να γίνω, δεν γλιτώνω θα σκοτωθώ. Έλεγε και ξανάλεγε ο Γιάννης με επιμονή….
– Καλή αντάμωση Βασίλη στην ΑγιαΣοφιά, στις 17 Σεπτέμβρη, στο πανηγύρι.
– Στο πανηγύρι Γιάννη θα φάμε γίδα ψητή, θα πιούμε ΑγιαΣοφίτικο κρασί και θα χορέψουμε…..Κι άκουσε Γιάννη, όταν έλθεις στην εκκλησία θα κρατάς μια μεγάλη λαμπάδα. Κι εγώ θα κρατώ μια μεγάλη λαμπάδα. Θα ανάψουμε τις λαμπάδες στη Χάρη της
Και με μια φωνή: -Καλή αντάμωση στην ΑγιαΣοφία στις 17 του Σεπτέμβρη… Αγκαλιαστήκαμε χωρίσαμε.
Με βουρκωμένα μάτια πήρα το δρόμο του γυρισμού στη Μονάδα μου…
Ο Γιάννης πήγε στη Διμοιρία του, ετοίμασε την ομάδα του για επίθεση. Η επίθεση έγινε, ο Γιάννης σκοτώθηκε. Τον έθαψαν σε πρόχειρο τάφο εκεί κοντά… Στον τάφο του έμπηξαν ένα Σταυρό, φτιαγμένο με σανίδες από κάσες πυρομαχικών. Κι απάνω στο Σταυρό έγραψαν. «Έφεδρος Λοχίας Ιωάννης Σημάδης.
Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια. Ο ξύλινος Σταυρός δεν υπάρχει πλέον. Ερημιά και άκρα του τάφου σιωπή απλώνονται σε κείνη την ακατοίκητη ορεινή περιοχή. Δεν ακούγεται φωνή ανθρώπου………………………
Σε κείνες τις ερημιές θα φυσάνε και αυτό το Χειμώνα οι παγεροί βοριάδες. Θα λένε το Χειμωνιάτικο τραγούδι τους. Ένα τραγούδι που μετουσιώνεται στη φαντασία μου. Γίνεται άσμα ηρωικό και πένθιμο. Γίνεται μοιρολόγι. Μοιρολόγι και θρήνος για το σκοτωμένο παιδικό μου φίλο……»
Η μνήμη τους ας είναι αιώνια.